Gastblog: Jeugdherinneringen

Af en toe is er een bespreking over mijn moeder. Soms triest en intensief. Soms onnozel en overbodig. Bijna altijd probeert de zorgverlener zich te verplaatsen in mijn situatie. Dat doen ze door anders te praten. Hun taalgebruik wordt er niet duidelijker op maar ze doen hun best. Tegenwoordig hebben ze het over mijn participatie in het geheel. Heb ik dan nu maar een stukje? Waar is de rest? Vast bij mijn broer, die is nogal hebberig. Van mij mag hij het trouwens houden. Ook is tegenwoordig de regie erg belangrijk. Maar meestal is het juist niet te filmen. In ieder geval is mijn moeder steeds aanwezig bij het gesprek. Dat wil zeggen: ze is uitgenodigd en ik kom samen met haar aan. Daarna loopt ze ieder kwartier weg en ben ik in een gesprek van een uur dus vier keer in de gangen op zoek naar moeders om haar terug vinden in een verloren nis waar ze staat te praten tegen een pluche kat. Vraag me niet waarom, geen idee.

Dit keer ben ik uitgenodigd om haar verleden in kaart te brengen. De zorgverleners hebben wat vreemde hiaten ontdekt en het is aan mij om het op te vullen. Wat is er dan zo vreemd? Meestal grijpen deze mensen (zoals mijn moeder dus) terug op hun verleden. Of hun kindertijd. Maar daar gaat het mis. Mijn moeder weet niets over haar kindertijd. En dat is vreemd. “ Tja” zeg ik “dat valt wel mee”. De geriatrische psychologe kijkt mij vorsend aan. Ik kijk belangstellend terug. Wijs geworden door de vele gesprekken houd ik mijn mond. Er is mij geen vraag gesteld dus ik kan geen antwoord geven. Dat steekt ze van wal. “Wat is de naam van uw moeder?” “Gerarda Maria de Vos” (staat er toch denk ik). “Nee, nee, sorry” zegt ze. “Ik bedoel haar roepnaam.” “Geen idee” zeg ik wetend wat er gaat gebeuren. Verwarring en verbijstering aan de andere kant van de tafel. De psychologe vraagt zich af hoe ver dement ik al ben. “Slag om Arnhem” verduidelijk ik. Dat komt niet echt aan bij psychologe.

Wel bij mijn moeder. “De hele stad stond in brand. Ik zag een piano door de gevel komen. We moesten rennen en ik hield mijn moeders hand vast. ”Kikkie, Kikkie schreeuwde Roos.”

“U heet Kikkie”, zegt de psycholoog blij.

“Nee” zegt mijn moeder. “Ik kon geen kindje zeggen wel kikkie, dus mijn zusjes noemde mij altijd Kikkie.” “Hoe heet u dan” vraag ze. “Geen idee” zegt mijn moeder. “Dat zijn ze vergeten. Mijn moeder ging dood. Mijn zusjes bleven bij mijn stiefvader en zijn kinderen. Ik was te jong en ging naar een tante in Amsterdam. Vlak na de Hongerwinter. Met helemaal niets. Jaren later zag ik ze weer. Niemand wist of weet of ik Ada, Gerda of Ria heet. Geen idee.”

Ik kende het verhaal wel. Ooit heb ik zelf naast mijn achtjarige slapende dochter gestaan en gehuild om het weesmeisje uit het verleden. Zo klein, zo kwetsbaar, alleen en naamloos. Ineens was dat besef binnengekomen. Het zal wel mei geweest zijn.

“Tja,” zegt de psychologe, “dan heeft u vast een jeugdtrauma. Misschien moeten we daar mee verder?” Ze pakt haar pen en papiertje. Dan lichten de ogen van mijn moeder op. Ik zie ineens een alerte vrouw naar voren komen. Helder en bij de hand. De moeder die ik had, kende en koesterde. Fel haalt ze uit: “Wat denk je, dat kinderen het leuk vinden om door een brandende stad te rennen. Dacht je dat ik niet door had dat ze de parachutisten uit de lucht schoten. Ze donderden zo de voortuin in. Mijn moeder dood, mijn zusjes weg en op de trein naar Amsterdam naar een oude tante die me niet wilde hebben. Jaren weg, verdriet en eenzaamheid. Wat nou jeugd trauma om aan te werken? Ik heb het verborgen, toegedekt en ben verder gegaan en jij laat het met rust. Punt uit.”

De psychologe is geschrokken, ik grijns en samen met Kik loop ik naar de deur. Daar draait ze zich om. “En dan nog eens wat meissie. De volgende keer kom ik niet meer mee voor dat geparticipeer van jou. Je inventariseert maar iets anders en niet in mijn tijd. Ik moet de kat nog aaien.”